Układy mózgu
Percepcja
Informacje ze środowiska w postaci bodźców są odbierane przez mózg za pomocą zmysłów. Pozwala to odkrywać świat i poszerzać rozwój psychofizyczny. Poprzez doświadczenia zmysłowe powstają w mózgu sieci i ścieżki neuronalne. Zmysły integrują się co pozwala modyfikować i tworzyć obraz świata zewnętrznego i wewnętrznego.
Receptory odbierają informację i przekształcają ją na potencjały czynnościowe.
Receptory reagują na zmiany w środowisku zewnętrznym ( eksteroreceptory ) i wewnętrznym ( interoreceptory). Następnie przesyłają informację wzdłuż obwodowego włókna nerwowego do korzeni tylnych rdzenia kręgowego. Dalej biegnie swoistymi drogami dośrodkowymi poprzez wzgórze do kory mózgowej czuciowej. W tym samym momencie informacje z określonych zmysłów docierają do kory mózgowej.
Receptory odbierają informację i przekształcają ją na potencjały czynnościowe.
Receptory reagują na zmiany w środowisku zewnętrznym ( eksteroreceptory ) i wewnętrznym ( interoreceptory). Następnie przesyłają informację wzdłuż obwodowego włókna nerwowego do korzeni tylnych rdzenia kręgowego. Dalej biegnie swoistymi drogami dośrodkowymi poprzez wzgórze do kory mózgowej czuciowej. W tym samym momencie informacje z określonych zmysłów docierają do kory mózgowej.
Układy zmysłowe
System zewnętrzny- węch, smak, wzrok, słuch, dotyk
System wewnętrzny- proprioceptywny ( informacje o mięśniach, ścięgnach stawach i o pozycji ciała oraz jego ruchach ), przedsionkowy ( ruch w przestrzeni i równowaga statyczna oraz dynamiczna), interoceptywny (informacje z organów wewnętrznych regulujących podstawowe funkcje życiowe jak oddychanie, tętno, temperatura ciała, pragnienie )
System zewnętrzny- węch, smak, wzrok, słuch, dotyk
System wewnętrzny- proprioceptywny ( informacje o mięśniach, ścięgnach stawach i o pozycji ciała oraz jego ruchach ), przedsionkowy ( ruch w przestrzeni i równowaga statyczna oraz dynamiczna), interoceptywny (informacje z organów wewnętrznych regulujących podstawowe funkcje życiowe jak oddychanie, tętno, temperatura ciała, pragnienie )
Układ węchowy
Odgrywa istotną rolę podczas pobierania pokarmu jak i w zachowaniach seksualnych.
W pierwszym trymestrze ciąży rozwija się zarówno zmysł smaku ( słodki, słony, kwaśny, gorzki ) i węchu. Oba zmysły są ze sobą powiązane. Są to zmysły chemiczne ( odbieranie bodźców związanych z działaniem składników chemicznych ).
Bodziec zapachowy – komórka receptorowa błony śluzowej jamy nosowej – wnikniecie do jamy czaszki przez otwory blaszki sitowej kości sitowej – połączenie synaptyczne z komórkami opuszki węchowej – pasmo węchowe ( część łączy się z istotą dziurkowaną przednią, większa część biegnie dalej przez mózgowie do kory węchowej ) - kora węchowa ( przednia część zakrętu hipokampa i haku oraz jądra ciała migdałowatego ).
Odgrywa istotną rolę podczas pobierania pokarmu jak i w zachowaniach seksualnych.
W pierwszym trymestrze ciąży rozwija się zarówno zmysł smaku ( słodki, słony, kwaśny, gorzki ) i węchu. Oba zmysły są ze sobą powiązane. Są to zmysły chemiczne ( odbieranie bodźców związanych z działaniem składników chemicznych ).
Bodziec zapachowy – komórka receptorowa błony śluzowej jamy nosowej – wnikniecie do jamy czaszki przez otwory blaszki sitowej kości sitowej – połączenie synaptyczne z komórkami opuszki węchowej – pasmo węchowe ( część łączy się z istotą dziurkowaną przednią, większa część biegnie dalej przez mózgowie do kory węchowej ) - kora węchowa ( przednia część zakrętu hipokampa i haku oraz jądra ciała migdałowatego ).
Układ smakowy
Pozwala uniknąć potencjalnie szkodliwego pożywienia i wybrać ten który jest najbardziej wartościowy.
Komórki receptorowe smaku – zwoje nerwów czaszkowych VII, IX, X – jądro pasma samotnego ( rdzeń przedłużony ) - drogą środkową nakrywki do wzgórza ( jądro brzuszne tylno przyśrodkowe ) - tożstronna kora smakowa ( drogi smakowe nie krzyżują się ).
Układ wzrokowy
Jest najsłabiej rozwinięty w chwili narodzin. Powodem tego jest wysoki stopień specjalizacji. Dojrzałość osiąga stopniowo po narodzinach.
Oko reaguje na światło o długości fali w przedziale od 400 do 700nm.
Z obrazu dwuwymiarowego odwzorowanego na siatkówce zostaje skonstruowany obraz trójwymiarowy.
Przetwarzane są różne aspekty obrazu jak kolor, kształt, percepcja głębi.
Widzenie detali jest największe w centrum siatkówki ( dołek środkowy ).
Ostrość widzenia maleje razem ze zmniejszeniem intensywności oświetlenia.
Postrzeganie granic obiektów jest możliwe dzięki widzeniu kolorów.
Bodziec świetlny – komórki światłoczułe przekształcające bodziec w impuls elektryczny ( czopki odpowiadajace za widzenie w oświetleniu i pręciki w ciemności ) - komórki dwubiegunowe – komórki zwojowa siatkówki – tarcza nerwu wzrokowego – nerw wzrokowy – przejście przez oczodół – skrzyżowanie wzrokowe włókna przewodzące impulsy od strony nosowej siatkówki krzyżują się, odskroniowe pozostają po tej samej stronie ) - pasmo wzrokowe ( przed ciałem kolankowatym bocznym część włókien biegnie do pokrywy śródmózgowia i bierze udział w odruchu źreniczym na światło, akomodacji) – wzgórze tylna część ( obręb ciało kolankowatego bocznego ) - połączenie synaptyczne – promienistość wzrokowa ( tylna część torebki ) : cześć skroniowa promienistości przewodzi informację z górnego pola widzenia, część ciemieniowa z dolnej części pola widzenia – promienistością informacja trafia do kory potylicznej.
Jest najsłabiej rozwinięty w chwili narodzin. Powodem tego jest wysoki stopień specjalizacji. Dojrzałość osiąga stopniowo po narodzinach.
Oko reaguje na światło o długości fali w przedziale od 400 do 700nm.
Z obrazu dwuwymiarowego odwzorowanego na siatkówce zostaje skonstruowany obraz trójwymiarowy.
Przetwarzane są różne aspekty obrazu jak kolor, kształt, percepcja głębi.
Widzenie detali jest największe w centrum siatkówki ( dołek środkowy ).
Ostrość widzenia maleje razem ze zmniejszeniem intensywności oświetlenia.
Postrzeganie granic obiektów jest możliwe dzięki widzeniu kolorów.
Bodziec świetlny – komórki światłoczułe przekształcające bodziec w impuls elektryczny ( czopki odpowiadajace za widzenie w oświetleniu i pręciki w ciemności ) - komórki dwubiegunowe – komórki zwojowa siatkówki – tarcza nerwu wzrokowego – nerw wzrokowy – przejście przez oczodół – skrzyżowanie wzrokowe włókna przewodzące impulsy od strony nosowej siatkówki krzyżują się, odskroniowe pozostają po tej samej stronie ) - pasmo wzrokowe ( przed ciałem kolankowatym bocznym część włókien biegnie do pokrywy śródmózgowia i bierze udział w odruchu źreniczym na światło, akomodacji) – wzgórze tylna część ( obręb ciało kolankowatego bocznego ) - połączenie synaptyczne – promienistość wzrokowa ( tylna część torebki ) : cześć skroniowa promienistości przewodzi informację z górnego pola widzenia, część ciemieniowa z dolnej części pola widzenia – promienistością informacja trafia do kory potylicznej.
1 - nerw wzrokowy, 2 – skrzyżowanie wzrokowe, 3 – pasmo wzrokowe, 4 – promienistość wzrokowa ( cześć skroniowa i ciemieniowa ), S – śródmózgowie, K – kora wzrokowa
Układ słuchowy
Dźwięk to drganie mechaniczne – oscylacja cząsteczek w postaci fali podłużnej ciśnieniowej rozchodzącej się w ośrodku.
Różnica w poziomie dźwięku jest odbierana jako różnica w głośności dźwięku.
Fala dźwiękowa – przewód słuchowy zewnętrzny – błona bębenkowa – kosteczki słuchowe – okienko owalne - ( strzemiaczko wzbudza fale w przychłonce ślimaka ) - narząd Cortiego – zamiana fal na impulsy nerwowe – nerw ślimakowy – most ( jadra ślimakowe ) - przełączenie – śródmózgowie ( wzgórki dolne ) - przełączenie – wzgórze ( jądro kolankowate przyśrodkowe ) - torebka wewnętrzna – przełączenie – kora słuchowa ( górny zakręt skroniowy ).
Dźwięk to drganie mechaniczne – oscylacja cząsteczek w postaci fali podłużnej ciśnieniowej rozchodzącej się w ośrodku.
Różnica w poziomie dźwięku jest odbierana jako różnica w głośności dźwięku.
Fala dźwiękowa – przewód słuchowy zewnętrzny – błona bębenkowa – kosteczki słuchowe – okienko owalne - ( strzemiaczko wzbudza fale w przychłonce ślimaka ) - narząd Cortiego – zamiana fal na impulsy nerwowe – nerw ślimakowy – most ( jadra ślimakowe ) - przełączenie – śródmózgowie ( wzgórki dolne ) - przełączenie – wzgórze ( jądro kolankowate przyśrodkowe ) - torebka wewnętrzna – przełączenie – kora słuchowa ( górny zakręt skroniowy ).
Układ przedsionkowy
Błędnik- narząd przedsionkowy zbudowany z łagiewki i woreczka ( rejestracja przyspieszenia liniowego, grawitacja ) oraz przewodów półkolistych ( przyspieszenia kątowe głowy ) - nerw przedsionkowy – kąt mostowo móżdżkowy – tylna część mostu - jądra przedsionkowe na granicy mostu i rdzenia przedłużonego – kora mózgu
Połączenia jąder :
motoneurony rogu przedniego rdzenia kręgowego ( droga przedsionkowo rdzeniowa ),
płat grudkowo- kłaczkowy móżdżku,
jądra ruchowe nerwów gałkoruchowych III, IV, VII ( pęczek podłużny przyśrodkowy ),
twór siatkowaty mostu.
Móżdżek ma połączenie z pniem mózgu i wpływa na kontrolę ruchu.
Błędnik- narząd przedsionkowy zbudowany z łagiewki i woreczka ( rejestracja przyspieszenia liniowego, grawitacja ) oraz przewodów półkolistych ( przyspieszenia kątowe głowy ) - nerw przedsionkowy – kąt mostowo móżdżkowy – tylna część mostu - jądra przedsionkowe na granicy mostu i rdzenia przedłużonego – kora mózgu
Połączenia jąder :
motoneurony rogu przedniego rdzenia kręgowego ( droga przedsionkowo rdzeniowa ),
płat grudkowo- kłaczkowy móżdżku,
jądra ruchowe nerwów gałkoruchowych III, IV, VII ( pęczek podłużny przyśrodkowy ),
twór siatkowaty mostu.
Móżdżek ma połączenie z pniem mózgu i wpływa na kontrolę ruchu.
Układ czuciowy
Droga sznurów tylnych ( grzbietowych )
Przewodzi czucie dotyku ( rozrużnianie dwuch punktów ), wibracji, wrażenia proprioceptywne.
Odczucia mrowienia, drętwienia, wrażenie obrzęku kończyn, zaburzenia koordynacji ruchów, chodu.
Nerw obwodowy – zwoje nerwów rdzeniowych – korzenie krzbietowe – rdzeń kręgowy – sznury tylne rdzenia ( pęczek smukły i klinowaty ) - rdzeń przedłużony ( jądra smukłe i klinowate ) - włókna krzyżują się w rdzeniu przedłużonym ( skrzyżowanie wstęg ) - wstęga przyśrodkowa – wzgórze ( jądro brzuszne tylno boczne ) - przełączenie synaptyczne – kora płata ciemieniowego.
Droga rdzeniowo wzgórzowa ( sznury przednie i boczne rdzenia )
Przewodzi czucie bólu i temperatury i dotyku bez określenia rodzaju ( swędzenie, łaskotanie )
Nerw obwodowy – zwój nerwu rdzeniowego – korzenie grzbietowe – rdzeń kręgowy ( przed przełączeniem w rogach grzbietowych rdzenia wstępują szlakiem/pęczkiem Lissauera o jeden lub dwa segmenty )- następnie krzyżują się i wstępują przeciwnej drodze rdzeniowo wzgórzowej ( sznury przednie i boczne ) - pień mózgu ( włukna tworzą wstęgę rdzeniową ) - wzgórze ( przełączenie ) - kora płata ciemieniowego.
Droga sznurów tylnych ( grzbietowych )
Przewodzi czucie dotyku ( rozrużnianie dwuch punktów ), wibracji, wrażenia proprioceptywne.
Odczucia mrowienia, drętwienia, wrażenie obrzęku kończyn, zaburzenia koordynacji ruchów, chodu.
Nerw obwodowy – zwoje nerwów rdzeniowych – korzenie krzbietowe – rdzeń kręgowy – sznury tylne rdzenia ( pęczek smukły i klinowaty ) - rdzeń przedłużony ( jądra smukłe i klinowate ) - włókna krzyżują się w rdzeniu przedłużonym ( skrzyżowanie wstęg ) - wstęga przyśrodkowa – wzgórze ( jądro brzuszne tylno boczne ) - przełączenie synaptyczne – kora płata ciemieniowego.
Droga rdzeniowo wzgórzowa ( sznury przednie i boczne rdzenia )
Przewodzi czucie bólu i temperatury i dotyku bez określenia rodzaju ( swędzenie, łaskotanie )
Nerw obwodowy – zwój nerwu rdzeniowego – korzenie grzbietowe – rdzeń kręgowy ( przed przełączeniem w rogach grzbietowych rdzenia wstępują szlakiem/pęczkiem Lissauera o jeden lub dwa segmenty )- następnie krzyżują się i wstępują przeciwnej drodze rdzeniowo wzgórzowej ( sznury przednie i boczne ) - pień mózgu ( włukna tworzą wstęgę rdzeniową ) - wzgórze ( przełączenie ) - kora płata ciemieniowego.
Ból, temperatura i dotyk prosty = droga rdzeniowo wzgórzowa
Dotyk dyskryminujący ( struktura, rozmiar, kształt ) i propriocepcja świadoma = sznury tylne
Propriocepcja nieświadoma = droga rdzeniowo móżdżkowa ( tylna i przednia )
Droga rdzeniowo móżdżkowa
Przesyła informacje pozaświadome proprioceptywne z mięśni, stawów skóry ( w szczególności kończyn dolnych )
Informacje pochodzą z wrzecion mięśniowych, nerwowo-ścięgnistych, receptorów ucisku. Są związane z koordynacją ruchową i położenia kończyny dolnej. Czucie głębokie pochodzące z kończyny górnej przekazywane jest drogą klinowo móżdżkową.
Dotyk dyskryminujący ( struktura, rozmiar, kształt ) i propriocepcja świadoma = sznury tylne
Propriocepcja nieświadoma = droga rdzeniowo móżdżkowa ( tylna i przednia )
Droga rdzeniowo móżdżkowa
Przesyła informacje pozaświadome proprioceptywne z mięśni, stawów skóry ( w szczególności kończyn dolnych )
Informacje pochodzą z wrzecion mięśniowych, nerwowo-ścięgnistych, receptorów ucisku. Są związane z koordynacją ruchową i położenia kończyny dolnej. Czucie głębokie pochodzące z kończyny górnej przekazywane jest drogą klinowo móżdżkową.
Dotyk to najstarszy ewolucyjnie z system zmysłowy. Rozwija się najwcześniej. Najbardziej wrażliwe miejsca to okolice ust, wargi, powieki, wewnętrzna powierzchnia dłoni, palce u rąk, stopy. Różnice wrażliwości czucia dla różnych okolic ciała są zależne od gęstości rozmieszczenia receptorów i osobniczej wrażliwości.
Propriorecepcja związana jest z układem przedsionkowym. Należą do systemu wewnętrznego. Biorą udział w wyzwalaniu i kształtowaniu reakcji odruchowych. Proprioceptory przekazują informacje o ułożeniu ciała, o napięciu mięśni. Umożliwiają dostosowanie odpowiedniej siły w czasie wykonywania czynności.
Propriorecepcja związana jest z układem przedsionkowym. Należą do systemu wewnętrznego. Biorą udział w wyzwalaniu i kształtowaniu reakcji odruchowych. Proprioceptory przekazują informacje o ułożeniu ciała, o napięciu mięśni. Umożliwiają dostosowanie odpowiedniej siły w czasie wykonywania czynności.
Układ ruchowy ( piramidowy i pozapiramidowy)
Układ piramidowy
Kontroluje ruchy dowolne i postawę ciała, wymaga świadomego skupienia np. podczas nauki pisania, jazdy na rowerze czy nauki innych czynności lub wykonywania czynności zamierzonych. W jej skład wchodzi droga korowo- jądrowa i korowo -rdzeniowa.
Układ ruchowy piramidowy podzielony jest na neuron ośrodkowy ( od kory do jąder lub od kory do komórki rdzenia kręgowego rogu przedniego ) i obwodowy ( od jąder do mięśni lub od komórki rogu przedniego rdzenia kręgowego)
Droga ruchowa
Górny neuron ruchowy- dolny neuron ruchowy- złącze nerwowo mięśniowe – mięsień.
Kora mózgowa - wieniec promienisty - torebka wewnętrzna - śródmózgowie ( oddanie części włókien do jąder nerwu III, IV ) - most ( oddanie części włókien do jąder nerwu V, VI, VII, VIII ) - rdzeń przedłużony ( oddanie części włókien do jąder nerwu IX, X, XI, XII ) - skrzyżowanie piramid – korzenie ruchowe przednie ( rdzeń kręgowy ) - złącze nerwowo mięśniowe – mięsień.
Kontroluje ruchy dowolne i postawę ciała, wymaga świadomego skupienia np. podczas nauki pisania, jazdy na rowerze czy nauki innych czynności lub wykonywania czynności zamierzonych. W jej skład wchodzi droga korowo- jądrowa i korowo -rdzeniowa.
Układ ruchowy piramidowy podzielony jest na neuron ośrodkowy ( od kory do jąder lub od kory do komórki rdzenia kręgowego rogu przedniego ) i obwodowy ( od jąder do mięśni lub od komórki rogu przedniego rdzenia kręgowego)
Droga ruchowa
Górny neuron ruchowy- dolny neuron ruchowy- złącze nerwowo mięśniowe – mięsień.
Kora mózgowa - wieniec promienisty - torebka wewnętrzna - śródmózgowie ( oddanie części włókien do jąder nerwu III, IV ) - most ( oddanie części włókien do jąder nerwu V, VI, VII, VIII ) - rdzeń przedłużony ( oddanie części włókien do jąder nerwu IX, X, XI, XII ) - skrzyżowanie piramid – korzenie ruchowe przednie ( rdzeń kręgowy ) - złącze nerwowo mięśniowe – mięsień.
Ruchy gałek ocznych
Spojrzenie skojarzone- skoordynowane ruchy mięśni unerwianych przez n. III i VI
Kora mózgowa – most ( jądro n. VI ) - pęczek podłużny przyśrodkowy – śródmózgowie ( przeciwstronne jądro n. III )
Spojrzenie skojarzone- skoordynowane ruchy mięśni unerwianych przez n. III i VI
Kora mózgowa – most ( jądro n. VI ) - pęczek podłużny przyśrodkowy – śródmózgowie ( przeciwstronne jądro n. III )
Ośrodki skojarzonego spojrzenia
Ośrodek spojrzenia w korze mózgu
Korowe ośrodki nadzorujące ruchy gałek ocznych:
zakręt środkowy płata czołowego- ruchy sakadowe, szybkie, przenoszenie spojrzenia
kora potyliczna- powolne ruchy śledzenia, zwrot gałek ocznych w stronę przeciną
Ośrodek spojrzenia poziomego w moście
Ośrodek spojrzenia pionowego w sródmózgowiu
Nerwy kontrolujące mięśnie oka
n.III- kontroluje mięsień przyśrodkowy, prosty górny, dolny, skośny dolny
n.IV- kontroluje mięsień skośny górny
n.VI- kontroluje mięsień prosty boczny
Ośrodek spojrzenia w korze mózgu
Korowe ośrodki nadzorujące ruchy gałek ocznych:
zakręt środkowy płata czołowego- ruchy sakadowe, szybkie, przenoszenie spojrzenia
kora potyliczna- powolne ruchy śledzenia, zwrot gałek ocznych w stronę przeciną
Ośrodek spojrzenia poziomego w moście
Ośrodek spojrzenia pionowego w sródmózgowiu
Nerwy kontrolujące mięśnie oka
n.III- kontroluje mięsień przyśrodkowy, prosty górny, dolny, skośny dolny
n.IV- kontroluje mięsień skośny górny
n.VI- kontroluje mięsień prosty boczny
Odruch źreniczy na światło
Zwężenie źrenic- cześć przywspółczulna
Bodziec świetlny – siatkówka – nerw wzrokowy – wzgórze ( tylna cześć przed ciałem kolankowym bocznym- oddzielenie włókien ) - śródmózgowie ( wzgórek górny blaszki czworaczej- jądro przedpokrywowe )- oba jądra Westphala-Edingera – zwój rzęskowy – nerw rzęskowy krótki – mięsień ciała rzęskowego i zwieracz źrenicy.
Rozszerzenie źrenic- cześć współczulna
Podwzgórze - śródmózgowie- most – rdzeń przedłużony – rdzeń kręgowy ( odcinek szyjny i piersiowy C8-Th1 ) - korzenie przednie rdzenia kręgowego – pień współczulny – zwój szyjny górny – okołonaczyniowy splot wzdłuż tętnicy szyjnej wewnętrznej ( dalej nerw rzęskowy długi i rozwieracz źrenicy ), część włókien biegnie wzdłuż tętnicy szyjnej zewnętrznej ( mięsień Mullera powieki, naczynia krwionośne i gruczoły potowe ).
Zwężenie źrenic- cześć przywspółczulna
Bodziec świetlny – siatkówka – nerw wzrokowy – wzgórze ( tylna cześć przed ciałem kolankowym bocznym- oddzielenie włókien ) - śródmózgowie ( wzgórek górny blaszki czworaczej- jądro przedpokrywowe )- oba jądra Westphala-Edingera – zwój rzęskowy – nerw rzęskowy krótki – mięsień ciała rzęskowego i zwieracz źrenicy.
Rozszerzenie źrenic- cześć współczulna
Podwzgórze - śródmózgowie- most – rdzeń przedłużony – rdzeń kręgowy ( odcinek szyjny i piersiowy C8-Th1 ) - korzenie przednie rdzenia kręgowego – pień współczulny – zwój szyjny górny – okołonaczyniowy splot wzdłuż tętnicy szyjnej wewnętrznej ( dalej nerw rzęskowy długi i rozwieracz źrenicy ), część włókien biegnie wzdłuż tętnicy szyjnej zewnętrznej ( mięsień Mullera powieki, naczynia krwionośne i gruczoły potowe ).
Zwężenie źrenic; 1- zwój rzęskowy, 2 – pasmo wzrokowe, 3 – jądro przedpokrywowe, 4 – Jądro Westphala Edingera, 5 – nerw rzęskowy krótki
Rozszerzenie źrenic; 1 – rdzeń kręgowy, 1 – pień współczulny, 3 – zwój szyjny górny, 4 – tętnica szyjna wewnętrzna, zwój rzęskowy, P – podwzgórze, PM- - pień mózgu, O - oko
Rozszerzenie źrenic; 1 – rdzeń kręgowy, 1 – pień współczulny, 3 – zwój szyjny górny, 4 – tętnica szyjna wewnętrzna, zwój rzęskowy, P – podwzgórze, PM- - pień mózgu, O - oko
Układ pozapiramidowy
Układ ten przejmuje i automatyzuje czynności, które wcześniej znajdowały się pod kontrolą układu piramidowego. Działa wspomagająco odciążając od ciągłego koncentrowania się na czynnościach życia codziennego. Dierze udział w wyzwalaniu ruchów dowolnych i napięciu mięśni ( wraz z układem móżdżkowym bierze udział w modulowaniu ruchów dowolnych ).
Zbudowany jest z jąder podstawy i licznych połączeń tworzących obwody regulacyjne.
Jądra podstawy to w szczególności jądro ogoniaste, skorupa, gałka blada.
Inne struktury układu pozapiramidowego to jądro niskowzgórzowe Luysa, istota czarna, niektóre jądra wzgórza, jądro konarowo-mostowe.
Do korowych obszarów pozapiramidowych zalicza się również pola 6 i 8 Brodmanna okolicy przedruchowej płata czołowego.
Za prawidłowy przebieg procesów pobudzenia i chamowania odpowiadają układy przekaźnikowe. Najważniejsze z nich to dopamina, acetylocholina, glutaminian, GABA.
Inne neuroprzekaźniki to substancja P, enkefaliny, dynorfiny, somatostatyna, neurotensyna.
Zbudowany jest z jąder podstawy i licznych połączeń tworzących obwody regulacyjne.
Jądra podstawy to w szczególności jądro ogoniaste, skorupa, gałka blada.
Inne struktury układu pozapiramidowego to jądro niskowzgórzowe Luysa, istota czarna, niektóre jądra wzgórza, jądro konarowo-mostowe.
Do korowych obszarów pozapiramidowych zalicza się również pola 6 i 8 Brodmanna okolicy przedruchowej płata czołowego.
Za prawidłowy przebieg procesów pobudzenia i chamowania odpowiadają układy przekaźnikowe. Najważniejsze z nich to dopamina, acetylocholina, glutaminian, GABA.
Inne neuroprzekaźniki to substancja P, enkefaliny, dynorfiny, somatostatyna, neurotensyna.
Układ móżdżkowy
Móżdżek wpływa na precyzję ruchów, równowagę, stabilizuje postawę i reguluje odpowiednie napięcie mięśni. Ma połączenia ze śródnózgowiem, mostem i rdzeniem przedłużonym za pomocą konarów ( odpowiednio górny, środkowy i dolny ).
Przez konar górny biegną drogi doprowadzające z pnia mózgu i rdzenia kręgowego ( droga rdzeniowo-móżdżkowa przednia ) i odprowadzające z móżdżku do jądra czerwiennego, wzgórza i tworu siatkowatego ( droga móżdżkowo-czerwienno- rdzeniowa, móżdżkowo- siatkowo -rdzeniowa ).
Przez konar środkowy biegną drogi doprowadzające z jąder mostu ( droga mostowo móżdżkowa )
Przez konar dolny biegną drogi doprowadzające z rdzenia przedłużonego, kręgowego ( droga oliwkowo- móżdżkowa, przedsionkowo -móżdżkowa, rdzeniowo móżdżkowa tylna, klinowo- móżdżkowa ) i odprowadzające z móżdżka do rdzenia przedłużonego ( móżdżkowo-przedsionkowa ).
Obszary czynnościowe móżdżku
przedsionkowo-móżdżkowy ( obręb płata grudkowo- kłaczkowego ) - informacje docierają z układu przedsionkowego ( oczopląs, zaburzenia równowagi, ataksja w szczególności chodu )
rdzeniowo- móżdżkowy ( obręb płata przedniego i części płata tylnego ) - informacje docierają z przedsionków, receptorów czuciowych skóry proprioreceptorów, z kory mózgu, z rdzenia kręgowego ( drżenie zamiarowe, zaburzenia postawy )
mózgowo-móżdżkowy ( obręb bocznej części płata tylnego )- informacje docierają z kory mózgu- okolica przedczołowa, czołowa, ciemieniowa, potyliczna. ( zaburzenia koordynacji złożonych ruchów )
Przez konar górny biegną drogi doprowadzające z pnia mózgu i rdzenia kręgowego ( droga rdzeniowo-móżdżkowa przednia ) i odprowadzające z móżdżku do jądra czerwiennego, wzgórza i tworu siatkowatego ( droga móżdżkowo-czerwienno- rdzeniowa, móżdżkowo- siatkowo -rdzeniowa ).
Przez konar środkowy biegną drogi doprowadzające z jąder mostu ( droga mostowo móżdżkowa )
Przez konar dolny biegną drogi doprowadzające z rdzenia przedłużonego, kręgowego ( droga oliwkowo- móżdżkowa, przedsionkowo -móżdżkowa, rdzeniowo móżdżkowa tylna, klinowo- móżdżkowa ) i odprowadzające z móżdżka do rdzenia przedłużonego ( móżdżkowo-przedsionkowa ).
Obszary czynnościowe móżdżku
przedsionkowo-móżdżkowy ( obręb płata grudkowo- kłaczkowego ) - informacje docierają z układu przedsionkowego ( oczopląs, zaburzenia równowagi, ataksja w szczególności chodu )
rdzeniowo- móżdżkowy ( obręb płata przedniego i części płata tylnego ) - informacje docierają z przedsionków, receptorów czuciowych skóry proprioreceptorów, z kory mózgu, z rdzenia kręgowego ( drżenie zamiarowe, zaburzenia postawy )
mózgowo-móżdżkowy ( obręb bocznej części płata tylnego )- informacje docierają z kory mózgu- okolica przedczołowa, czołowa, ciemieniowa, potyliczna. ( zaburzenia koordynacji złożonych ruchów )
Układ siatkowaty pnia mózgu
Układ ten stanowi sieć komórek nerwowych rozszerzających się w zdłuż pnia mózgu.
Do elementów układu zalicza się:
jądra czaszkowe
ośrodki jak naczynioruchowy, oddechowy, sercowy, ssania połykania, wydzielania gruczołów przewodu pokarmowego, wymiotny, regulacji napięcia mięśni pęcherza moczowego, odpowiedzialne za sen i czuwanie
połączenia z podwzgurzem
drogi łączące rdzeń kręgowy z korą mózgową
połączenia między podwzgórzem i układem limbicznym
Układ siatkowaty dzieli się na:
wstępujący- kontrola czuwania ( głównie nakrywka śródmózgowia część przyśrodkowa )
zstępujący- kontrola odruchów ( głównie boczna część mostu i rdzenia przedłużonego )
Do funkcji układu należy
nieswoista aktywacja kory mózgowej- poziom przytomności, stan czuwania, regulacja rytmu dobowego snu i czuwania ( część wstępująca )
hamowanie i pobudzanie- modulacja odruchów rdzeniowych, napięcie mięśniowe, postawa i równowaga ( część zstępująca )
udział w regulacji czynności autonomicznych- krążenie, oddychanie, przyjmowanie pokarmów, wydzielanie śliny, odruchy wymiotne ( most i rdzeń przedłużony )
Korelacja między typem osobowości a stopniem pobudzenia układu siatkowatego:
Introwertycy- twór siatkowaty łatwo ulega pobudzeniu ( nie szukają silnych wrażeń zewnętrznych )
Ekstrawertycy- twór siatkowaty słabo ulega pobudzeniu ( poszukują bodźców zewnętrznych by utrzymać wysoką aktywność umysłową )
Do elementów układu zalicza się:
jądra czaszkowe
ośrodki jak naczynioruchowy, oddechowy, sercowy, ssania połykania, wydzielania gruczołów przewodu pokarmowego, wymiotny, regulacji napięcia mięśni pęcherza moczowego, odpowiedzialne za sen i czuwanie
połączenia z podwzgurzem
drogi łączące rdzeń kręgowy z korą mózgową
połączenia między podwzgórzem i układem limbicznym
Układ siatkowaty dzieli się na:
wstępujący- kontrola czuwania ( głównie nakrywka śródmózgowia część przyśrodkowa )
zstępujący- kontrola odruchów ( głównie boczna część mostu i rdzenia przedłużonego )
Do funkcji układu należy
nieswoista aktywacja kory mózgowej- poziom przytomności, stan czuwania, regulacja rytmu dobowego snu i czuwania ( część wstępująca )
hamowanie i pobudzanie- modulacja odruchów rdzeniowych, napięcie mięśniowe, postawa i równowaga ( część zstępująca )
udział w regulacji czynności autonomicznych- krążenie, oddychanie, przyjmowanie pokarmów, wydzielanie śliny, odruchy wymiotne ( most i rdzeń przedłużony )
Korelacja między typem osobowości a stopniem pobudzenia układu siatkowatego:
Introwertycy- twór siatkowaty łatwo ulega pobudzeniu ( nie szukają silnych wrażeń zewnętrznych )
Ekstrawertycy- twór siatkowaty słabo ulega pobudzeniu ( poszukują bodźców zewnętrznych by utrzymać wysoką aktywność umysłową )
Układ autonomiczny ( wegetatywny )
Odpowiada on za regulację i koordynację czynności narządów wewnętrznych w stosunku do zmieniających się warunków panujących w środowisku zewnętrznym i wewnętrznym.
Jest związany z układem wydzielniczym, odpornościowym, emocyjnym.
Funkcją jest adaptacja i utrzymanie równowagi wewnętrznej. Wpływa na oddychanie, krążenie, przyjmowanie pokarmów, wydalanie, czynności prokreacyjne. W dużej mierze nie podlega świadomej kontroli, ale można na niego w pewnym stopniu wpływać poprzez odpowiedni trening.
Układ jest zbudowany z sieci neuronalnej obejmującej korę wyspy, przedniączęść zakrętu obręczy, brzuszno przyśrodkową część kory przedczołowej, ciało migdałowate, struktury międzymózgowia ( podwzgórze ), śródmózgowie ( istota szara okołowodociągowa ), konarów mózgu i rdzenia przedłużonego.
Neuroprzekaźnikami modulujacymi układ są glutaminian i GABA.
Podział
Część współczulna- rdzeń kręgowy piersiowy i lędźwiowy ( neuroprzekaźnik pozazwojowy: noradrenalina przy współudziale ATP i niektporych neuropeptydów ); przeważają procesy kataboliczne ( przewaga w ruchu )
Część przywspółczulna- jądra nerwów czaszkowych i rdzeń kręgowy krzyżowy ( neuroprzekaźnik pozazwojowy: acetylocholina ); przeważają procesy anaboliczne ( przwaga w spoczynku )
W obu częściach neuroprzekaźnikiem przedzwojowym jest acetylocholina.
Część jelitowa i trzewno- czuciowa ( procesy odruchowe przewodu pokarmowego )
Jest związany z układem wydzielniczym, odpornościowym, emocyjnym.
Funkcją jest adaptacja i utrzymanie równowagi wewnętrznej. Wpływa na oddychanie, krążenie, przyjmowanie pokarmów, wydalanie, czynności prokreacyjne. W dużej mierze nie podlega świadomej kontroli, ale można na niego w pewnym stopniu wpływać poprzez odpowiedni trening.
Układ jest zbudowany z sieci neuronalnej obejmującej korę wyspy, przedniączęść zakrętu obręczy, brzuszno przyśrodkową część kory przedczołowej, ciało migdałowate, struktury międzymózgowia ( podwzgórze ), śródmózgowie ( istota szara okołowodociągowa ), konarów mózgu i rdzenia przedłużonego.
Neuroprzekaźnikami modulujacymi układ są glutaminian i GABA.
Podział
Część współczulna- rdzeń kręgowy piersiowy i lędźwiowy ( neuroprzekaźnik pozazwojowy: noradrenalina przy współudziale ATP i niektporych neuropeptydów ); przeważają procesy kataboliczne ( przewaga w ruchu )
Część przywspółczulna- jądra nerwów czaszkowych i rdzeń kręgowy krzyżowy ( neuroprzekaźnik pozazwojowy: acetylocholina ); przeważają procesy anaboliczne ( przwaga w spoczynku )
W obu częściach neuroprzekaźnikiem przedzwojowym jest acetylocholina.
Część jelitowa i trzewno- czuciowa ( procesy odruchowe przewodu pokarmowego )
Układ limbiczno- pamięciowy
Układ limbiczny ( korowo podkoeowy ) zwany brzeżnym odpowiada za czynności emocyjno -popędowe leżacych u podłoża wszelkich podejmowanych działań.
Bierze udział we wszystkich procesach kojarzeniowych.
Do struktur układu należą
kora dawna
opuszka węchowa, płat gruszkowaty i trójwarstwowy, hipokamp z zakrętem zębatym
kora stara
zakręt obręczy, zakręty oczodołowe, bieguny płatów skroniowych
najważniejsze
ciało migdałowate i suteczkowate, przegroda przeźroczysta, sklepienie, podwzgorze, jądra przednie wzgórza i jądra śródmózgowia
Do struktur układu zalicza się również elementy układu pozapiramidowego jak istota czarna czy część prążkowia, mostu jak miejsce sinawe, rdzenia przedłużonego jak jądra szwu czy istota szara okołowodociągowa.
Krąg Papeza- podstawowy układ czynnościowy
Hipokamp - sklepienie - ciało suteczkowate - jądro przednie wzgórza – promienistość wzgórzowo- obręczowa – zakręt obręczy – hipokamp.
Bierze udział we wszystkich procesach kojarzeniowych.
Do struktur układu należą
kora dawna
opuszka węchowa, płat gruszkowaty i trójwarstwowy, hipokamp z zakrętem zębatym
kora stara
zakręt obręczy, zakręty oczodołowe, bieguny płatów skroniowych
najważniejsze
ciało migdałowate i suteczkowate, przegroda przeźroczysta, sklepienie, podwzgorze, jądra przednie wzgórza i jądra śródmózgowia
Do struktur układu zalicza się również elementy układu pozapiramidowego jak istota czarna czy część prążkowia, mostu jak miejsce sinawe, rdzenia przedłużonego jak jądra szwu czy istota szara okołowodociągowa.
Krąg Papeza- podstawowy układ czynnościowy
Hipokamp - sklepienie - ciało suteczkowate - jądro przednie wzgórza – promienistość wzgórzowo- obręczowa – zakręt obręczy – hipokamp.
Sterowanie i modulacja ruchu
Informacje np. wzrokowe, czuciowe, przedsionkowe docierają do kory czuciowej. W odpowiedzi na te zmysłowe sygnały kora przedruchowa planuje ruch. Natomiast kora dodatkowa angażuje się w wykonywanie skomplikowanej sekwencji ruchowej uprzednio wyuczonych ruchów. Kora dodatkowa tworzy petlę z jądrami podstawy. Obydwie kory tworzą korę drugorzedową. Kora pierwszorzędowa tworzy petlę z móżdżkiem.
pętla kora - jądra podstawy – wzgórze
pętla kora – wzgórze – most – móżdżek – wzgórze
Ruch dowolny jest wykonywany przy udziale świadomości. Jest poddawany modulacji przez móżdżek. Proces uczenia się.
Ruch podlega automatyzacji- przechodzi w ruch wyuczony przy udziale jądra czerwiennego ( jądro to bierze udział w wykonywaniu ruchów wyuczonych, automatycznych).
Gdy sekwencja ruchowa została wyuczona to kontrola nad wykonaniem jej zostaje przekazana z drogi korowo- rdzeniowej do czerwienno - rdzeniowej
Droga przekazania odbywa się poprzez jądra dolne oliwki i móżdżek.
pętla kora - jądra podstawy – wzgórze
pętla kora – wzgórze – most – móżdżek – wzgórze
Ruch dowolny jest wykonywany przy udziale świadomości. Jest poddawany modulacji przez móżdżek. Proces uczenia się.
Ruch podlega automatyzacji- przechodzi w ruch wyuczony przy udziale jądra czerwiennego ( jądro to bierze udział w wykonywaniu ruchów wyuczonych, automatycznych).
Gdy sekwencja ruchowa została wyuczona to kontrola nad wykonaniem jej zostaje przekazana z drogi korowo- rdzeniowej do czerwienno - rdzeniowej
Droga przekazania odbywa się poprzez jądra dolne oliwki i móżdżek.
Informacje zawarte na stronie zostały zaczerpnięte i opracowane na podstawie poniżej zamieszczonej literatury. Część treści została napisana i przedstawiona według schematu zawartego w podręcznikach.
Longstaff A.; Neurobiologia: krótkie wykłady, PWN, Warszawa 2011
Louis D. E, Mayer A.S, Rowland P.L; Meritt Neurologia, Edra Urban & Partner, Wrocław 2018
Odowska-Szlachcic B.; Integracja sensoryczna w autyzmie, Harmonia Universalis, Gdańsk 2018
Podemski Ryszard; Kompendium Neurologii, ViaMedica, Gdańsk 2019
Stępień Adam; Neurologia, Medical Tribune, Warszawa 2015
Louis D. E, Mayer A.S, Rowland P.L; Meritt Neurologia, Edra Urban & Partner, Wrocław 2018
Odowska-Szlachcic B.; Integracja sensoryczna w autyzmie, Harmonia Universalis, Gdańsk 2018
Podemski Ryszard; Kompendium Neurologii, ViaMedica, Gdańsk 2019
Stępień Adam; Neurologia, Medical Tribune, Warszawa 2015
© Copyright by Mateusz Nowak
All rights reserved
All rights reserved